6 điểm mới
Theo bà Hiền, để đảm bảo công khai, minh bạch trong điều hành hoạt động kinh doanh xăng dầu, dự thảo lần này đã xác định rõ mục tiêu góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và nguyên tắc điều hành là theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của nhà nước, hài hoà các lợi ích của doanh nghiệp, nhà nước, người tiêu dùng kinh doanh xăng dầu.
Và trong dự thảo Nghị định, có 6 điểm mới:
Thứ nhất, về cơ chế điều hành xăng dầu, dự thảo Nghị định đã đưa ra công thức cho doanh nghiệp tự tính toán và sau đó doanh nghiệp tự công bố và kê khai giá với cơ quan quản lý để cơ quan quản lý giám sát.
Một trong những quy định mới tại Dự thảo Nghị định kinh doanh xăng dầu được Bộ Công Thương xây dựng là không cho các thương nhân phân phối xăng dầu được mua bán với nhau.
Thứ hai là Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, dự thảo Nghị định quy định Quỹ Bình ổn giá xăng dầu thực hiện theo Luật Giá 2023. Trong Luật Giá cũng đã quy định những trường hợp và biện pháp thực hiện bình ổn giá.
Thứ ba là bổ sung một số điều kiện với các doanh nghiệp thương nhân đầu mối xăng dầu. Cụ thể, các thương nhân đầu mối khi tham gia thị trường phải có kinh nghiệm ít nhất 36 tháng; thực hiện kết nối mạng với cơ quan quản lý nhà nước để cơ quan quản lý giám sát tổng nguồn cung và tồn kho của doanh nghiệp. Doanh nghiệp cũng phải đảm bảo tổng nguồn tối thiểu là 100.000 m3/tấn/năm.
Thứ tư, Dự thảo Nghị định loại bỏ quy định thương nhân phân phối phải dự trữ xăng dầu 5 ngày, loại bỏ 1 số quy định về kho chứa…
Thứ năm, để tránh mua bán qua nhiều tầng nấc trung gian, thương nhân phân phối được quy định là không được mua bán xăng dầu của nhau.
Thứ sáu, Dự thảo Nghị định bỏ đi quy định về dịch vụ kinh doanh xăng dầu vì qua rà soát, dịch vụ kinh doanh xăng dầu không phải là mặt hàng kinh doanh có điều kiện.
Vì sao thương nhân phân phối không được mua bán xăng dầu của nhau?
Phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước cho biết, thời gian qua, việc thực hiện quan điểm, đường lối của Đảng về cơ chế, chính sách trong kinh doanh xăng dầu đã tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế tham gia vào cung ứng xăng dầu. Đã có nhiều thương nhân phân phối phát triển và họ có đóng góp cho đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho sử dụng trong nước.
Tuy nhiên hoạt động của thương nhân phân phối trong thời gian vừa qua cũng được các cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra chỉ ra mốt số điểm cần chấn chỉnh.
Thứ nhất khi cho thương nhân phân phối mua bán lẫn nhau sẽ tạo ra tầng nấc trung gian và từ đó làm tăng chi phí. Việc đó là nguyên nhân khiến chiết khấu tại các khâu bán lẻ thấp và không khuyến khích bán lẻ ra thị trường.
Thứ hai là việc mua bán xăng dầu lẫn nhau trên thực tế đã tạo ra số lượng tiêu thụ ảo, khiến cơ quan quản lý nhà nước không nắm được tổng nguồn để điều hành nguồn cung xăng dầu.
Thứ ba, các thương nhân khi mua bán lẫn nhau, trên thực tế còn phục vụ mục đích kinh doanh tài chính của doanh nghiệp, tạo doanh thu cho thương nhân phân phối xăng dầu để chứng minh tài chính khi vay vốn ngân hàng, không đảm bảo đúng mục tiêu kinh doanh xăng dầu phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng của người dân.
Theo Phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, việc mua bán xăng dầu lẫn nhau có nhiều thời điểm đã tạo ra số lượng tiêu thụ ảo, khiến cơ quan quản lý nhà nước không nắm được tổng nguồn. Trong khi đó, nếu giao tổng nguồn cho các doanh nghiệp đầu mối để họ chủ động mua bán xăng dầu trong nước hoặc nhập khẩu về thì cơ quan quản lý sẽ giám sát được tổng nguồn cung và tiêu thụ thực tế, từ đó ban hành được kế hoạch và phân giao tổng nguồn hàng năm cho các doanh nghiệp thực hiện, cung ứng xăng dầu cho nền kinh tế, giúp minh bạch thị trường và kiểm soát được kế hoạch tiêu thụ đầu ra, đầu vào.
Khi dự thảo nghị định quy định các thương nhân phân phối không được mua bán lẫn nhau, có ý kiến cho rằng điều này hạn chế pháp luật cạnh tranh và không đảm bảo sự công bằng theo nguyên tắc thị trường. Các thương nhân phân phối cho rằng mình bị phân biệt đối xử.
Tuy nhiên xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện. Khi doanh nghiệp tham gia kinh doanh xăng dầu thì phải đảm bảo đáp ứng các yêu cầu do cơ quan quản lý nhà nước quy định. Bên cạnh đó, việc quy định thương nhân phân phối xăng dầu không được mua bán xăng dầu của nhau cũng không làm mất đi tính cạnh tranh vì các thương nhân phân phối xăng dầu trong phân khúc của họ vẫn cạnh tranh với nhau bình thường.
Thêm nữa, quy định này cũng tạo điều kiện cho các thương nhân phân phối làm tốt có thể nỗ lực để tiến tới một bước cao hơn là thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu.
Khắc phục tình trạng “nhiều tầng nấc, đội chi phí”?
Phản hồi trước ý kiến cho rằng thời gian vừa qua, thị trường xăng dầu phát triển mạnh song vẫn bị đánh giá rằng có quá nhiều tầng nấc, gây đội chi phí, Phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước cho biết trước đây, hệ thống kinh doanh xăng dầu bao gồm: Thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối, tổng đại lý, cửa hàng bán lẻ, cửa hàng nhượng quyền.
Dự thảo Nghị định kinh doanh xăng dầu đã thiết kế 3 cấp trong hệ thống kinh doanh xăng dầu. Cấp 1 là thương nhân đầu mối, thứ 2 là thương nhân phân phối và thứ 3 là bán lẻ. Với mỗi cấp, Dự thảo Nghị định cũng quy định về điều kiện tham gia thị trường, quy định quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp tham gia phân khúc nào thì họ phải duy trì điều kiện, thực hiện quyền và nghĩa vụ của họ tại phân khúc đó.
Thực hiện kết luận của cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra, tại khâu trung gian phân phối, Dự thảo Nghị định bỏ quy định thương nhân được mua bán lẫn nhau, từ đó bỏ số liệu ảo trên thị trường. Việc này cũng giúp thương nhân đầu mối tính toán được lượng tiêu thụ thực tế, từ đó lên kế hoạch vụ thể để mua của doanh nghiệp trong nước hoặc nhập khẩu. Đồng thời, giúp cho cơ quan quản lý nhà nước xác định rõ được lượng tiêu thụ, xây dựng được tổng nguồn để phân giao cho doanh nghiệp với mục tiêu cao nhất là cung ứng đủ xăng dầu cho nhu cầu sử dụng trong nước.